Δημόκριτος

«Διδαχή  και φύσις  παραπλήσιόν εστι. Η γαρ διδαχή μεταρυσμοί την φύσιν, μεταρυσμούσα δε φυσιοποιεί»

Παράλληλα   με   τη   σωματική ανάπτυξη του   ανθρώπου    (την ανατροφή του)    το πιο σημαντικό φαινόμενο στη    ζωή του  είναι  η  διαμόρφωση  της  συνείδησής  του, η   δυνατότητα   να αντιλαμβάνεται  τον  κόσμο  του,  να  ερμηνεύει  γεγονότα,   να   εξηγεί  φαινόμενα, να κατανοεί την πραγματικότητα, να αξιολογεί  όσα συμβαίνουν γύρω του και τον προκαλούν για δράση ή αποχή, να αποφασίζει, να δρα, να γίνεται δημιουργός ζωής.
Αλλά πώς διαμορφώνεται   αυτή   η συνείδηση, κέντρο της ανθρώπινης ύπαρξης;
Έγραψε  σχετικά  ο   Δημόκριτος   (απόσπ. 33):
«Διδαχή  και φύσις  παραπλήσιόν εστι. Η γαρ διδαχή μεταρυσμοί την φύσιν, μεταρυσμούσα δε φυσιοποιεί»
(=Η  διδασκαλία και οι φυσικές καταβολές  του  ανθρώπου  είναι  παράγοντες   ισοδύναμοι   στην οικοδόμηση  της   προσωπικότητας   του   ανθρώπου. 
Γιατί  η διδασκαλία μεταρρυθμίζει ή αναδομεί τη φύση και με αυτή την αναδόμηση του δημιουργεί καινούργια φύση).