Άρθρο της κ. Κουτσιάη Γεωργίας Διευθύντριας του Γυμνασίου-Λ.Τ. Τσαριτσάνης στην εφημερίδα «Ελευθερία» της Λάρισας με αφορμή την πρόταση για την ένταξη της Οικονομείου Σχολής στα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO
Δημοσίευση: 07 Μαρ 2020 15:30
Στα σημαντικότερα ιστορικά εκπαιδευτήρια της Ελλάδας, που υπήρξαν φορείς του οικουμενικού πολιτισμού, συγκαταλέγεται η Οικονόμειος Σχολή της Τσαριτσάνης, στο κτίριο της οποίας σήμερα στεγάζεται το Γυμνάσιο και οι Λυκειακές Τάξεις Τσαριτσάνης.
Τον 17ο αιώνα η Τσαριτσάνη χάρη στη βιοτεχνική της άνθηση και το εξωτερικό εμπόριο αναδεικνύεται σε ένα πλούσιο κεφαλοχώρι με αξιόλογη κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη, δείγματα της οποίας αποτελούν τα αρχοντικά της και οι πύργοι που χτίζονται τον 18ο αιώνα, οι εκκλησίες με τις υπέροχες εικονογραφήσεις, καθώς και η φροντίδα για την εκπαίδευση και τη δημόσια υγεία.
Σύμφωνα με το βιβλίο του Ματθαίου Παρανίκα «Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων….» (Κωνσταντινούπολη 1867), χρονολογία ίδρυσης της Σχολής της Τσαριτσάνης αναφέρεται το τέλος του 17ου αιώνα. Τα θεμέλια αυτού του σχολείου μπήκαν το 1670. Αποπερατώθηκε το 1690, μετά από εθελοντική εργασία και αιματηρές προσπάθειες των κατοίκων της Τσαριτσάνης. Πρώτος δάσκαλος χρημάτισε ο Τσαριτσανιώτης Νικόλαος Πεταλιάς (1690) και ακολούθησαν, μεταξύ άλλων, ο Χρύσανθος Κουλούρης (1700-1725), ο Αθανάσιος Θέμελης (1725-1764) και ο Σεβαστός Λεοντιάδης (1724-1728). Αξίζει να σημειωθεί ότι η σχολή γνώρισε μεγάλη άνθηση στη Θεσσαλομακεδονία, την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας.
Από τους σπουδαιότερους λόγιους που δίδαξαν στη σχολή, σύμφωνα με τον ιστορικό Τρυφ. Ευαγγελίδη, ήταν ο διάσημος Τυρναβίτης Ιωάννης Δημητριάδης Πέζαρος (1767-1772) θεμελιωτής της ελληνικής παιδείας, ο Κωνσταντίνος Κούμας 1798-1802 και ο Τσαριτσανιώτης Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων μέχρι το 1806.
Ο Κωνσταντίνος Κούμας, μαθητής του Πέζαρου και διδάσκαλος στην Τσαριτσάνη το 1798, οργάνωσε το σχολείο πάνω σε νέες βάσεις. Εκτός από τα «Ελληνικά» μαθήματα διδάσκει άλγεβρα, κωνικές τομές, γεωγραφία και ακολουθεί νέες παιδαγωγικές μεθόδους. Τα μαθήματά του τα παρακολουθούν ντόπιοι και ξένοι μαθητές, αλλά και άνθρωποι μεγαλύτερων ηλικιών όπως ο λόγιος αρχιερέας Ιωαννίκιος Ελασσώνος, ο ιερομόναχος Ιωσήφ, αργότερα επίσκοπος Ρωγών καθώς και τα αδέρφια Στέφανος και Κωνσταντίνος Οικονόμος.
Μετά τον Κούμα το 1802 αναλαμβάνει σχολάρχης ο Κωνσταντίνος Οικονόμος που παραμένει στην Τσαριτσάνη μέχρι το 1809. Η λειτουργία της σχολής ανεστάλη κατά την Εθνεγερσία του 1821 και συνέχισε να λειτουργεί με το τέλος της Επανάστασης. Μέχρι το 1910 το Ελληνικό Σχολείο της Τσαριτσάνης στεγαζόταν σε οικόπεδο όπου παλαιότερα υπήρχε η κατοικία του Κων/νου Οικονόμου. Με σουλτανικό διάταγμα, εκεί ακριβώς ανοικοδομήθηκε το Καλλιμάρμαρο Γυμνάσιο που αποτελούνταν από τρεις ορόφους.
Το γυμνάσιο αυτό, προς τιμήν του Κωνσταντίνου Οικονόμου ονομάστηκε Οικονόμειος Σχολή και εμπλουτίστηκε με αξιόλογα βιβλία και πολλά όργανα φυσικής και χημείας.
Μετά την απελευθέρωση του 1912 εξελίχθηκε σ’ ένα από τα πρότυπα γυμνάσια του κράτους, το μοναδικό στην επαρχία Ελασσόνας. Έδωσε τα φώτα της παιδείας, όχι μόνο στους μαθητές όλων των Σχολείων της Επαρχίας Ελασσόνας αλλά και διαφόρων άλλων πόλεων της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.
Σημαντικός ήταν επίσης και ο ρόλος της Σχολής στη διατήρηση και διαφύλαξη αξιόλογων χειρογράφων και πολύτιμων συγγραμμάτων του Κ. Οικονόμου. Το 1944 η Σχολή κάηκε από τους Γερμανούς και μαζί μέρος του πολύτιμου θησαυρού της. Πολύ σύντομα όμως, το 1956 ανοικοδομήθηκε με δωρεές αποδήμων Τσαριτσανιωτών και ιδιαίτερα του Θεμ. Βούλγαρη, παίρνοντας τη σημερινή της μορφή.
Μαθητής της υπήρξε και ο Καλλίνικος Ολυμπιώτης, πατριάρχης Αλεξανδρείας (κατά κόσμο Κωνσταντίνος Κυπαρίσσης, γενν. 1800 – 1889, από τη Σκοτίνα Πιερίας).
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ
Το μεγαλύτερο μέρος της βιβλιοθήκης του Κωνσταντίνου Οικονόμου εξ Οικονόμων κληροδοτήθηκε στη Σχολή της Τσαριτσάνης. Η Ιστορική Βιβλιοθήκη Τσαριτσάνης αποτελεί μια συλλογή 155 εκπαιδευτικών, φιλοσοφικών και εκκλησιαστικών σπάνιων βιβλίων, 31 χειρογράφων και πολλών εγγράφων ποικίλου περιεχομένου (επιστολές, πωλητήρια, βιβλία πράξεων της σχολής, φιρμάνια) που μας δίνουν πληροφορίες για εκπαιδευτικά και μη θέματα της περιοχής. Το αρχείο της βιβλιοθήκης διασώθηκε από το κάψιμο της Σχολής από τους Γερμανούς το 1944 και το 1954 μεταφέρθηκε στον χώρο του γραφείου του Διευθυντή του τότε Γυμνασίου, όπου παραμένει μέχρι σήμερα. Πρόσφατα, έγινε ψηφιοποίηση και τακτοποίηση σε φακέλους, από κλιμάκιο της Μητρόπολης Ελασσόνας. Το σχολείο αποτελεί θεματοφύλακα αυτής της σπουδαίας Βιβλιοθήκης που δείχνει την ιστορική και πνευματική πορεία του μέσα στον χρόνο.
* Ιστορικές αναφορές και ημερομηνίες πάρθηκαν από τα βιβλία: «Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων Αλληλογραφία τόμος πρώτος 1802-1817» Κώστας Λάππας, Ρόδη Σταμούλη, (Ακαδημία Αθηνών 1989) και «Η παιδεία επί Τουρκοκρατίας» του Τρύφωνα Ευαγγελίδη (Εν Αθήναις 1936)
Δείτε το άρθρο και στην εφημερίδα πατώντας εδώ